طراحی، ساخت و نصب کارخانجات روغن کشی به روش مکانیکی و اکستراکسیون با ظرفیت های 25، 50، 100 و 200 ، 500 ، 1000 تن و ………در شبانه روز به روش Turn key
* آماده سازی دانه های روغنی و استخراج روغن
دانه های روغنی پس از برداشت و حمل به کارخانه روغنکشی در انبارهای مناسب نگهداری و قبل از روغن کشی طی مراحلی به شرایط مناسب برای روغن کشی می رسند. گرچه فرآوری دانه های روغنی و استخراج روغن در کارخانجات مختلف و برای دانه های روغنی مختلف متفاوت است ولی در کل هدف از ذخیره کردن و آماده سازی دانه های روغنی قبل از روغن کشی و استخراج روغن ایجاد شرایطی است که بازده روغن در حداکثر مقدار بوده و روغن خام و کنجاله حاصل دارای کیفیتی خوب باشد.
جداسازی و استخراج روغنها از دانه های روغنی یک شاخه مشخص و اختصاصی از تکنولوژی روغن محسوب میشود که اهداف آن شامل:
- بدست آوردن چربی و روغن سالم عاری از ناخالصیهای نامناسب
- بدست آوردن روغن با راندمان بالا که اقتصادی باشد
- تولید کنجاله یا باقیمانده روغنکشی که بالاترین کیفیت و قیمت ممکن را دارا باشد
مراحل فرآوری دانه های روغنی و استخراج روغن به شرح زیر است:
* دریافت و نگهداری مواد اولیه
دانه های دریافتی قبل از انجام مراحل انتقال به سیلو با دستگاه باسکول که در مبادی ورودی واحد تولید نصب گردیده، توزین می شود. پس از انجام بازرسی و کنترل های مقدماتی توسط واحد کنترل کیفیت، ابتدا باید بوجاری اولیه که برای جداسازی مواد خارجی از دانه سویا به کار میرود، تا حد امکان پاک سازی شده و سپس توسط دستگاه خشک کن رطوبت آن را کاهش داده تا به حدود 12-10 درصد رسیده و سپس در سیلو نگهداری شوند. روش نگهداری در سیلو: پس از دریافت نتایج حاصل از آزمون های دوره ای واحد کنترل کیفیت در خصوص رطوبت و حرارت مواد اولیه داخل سیلو در صورت نیاز دانه های موجود، باید هوادهی و یا توسط سیستم جابجائی خنک شوند.
توزین: در این مرحله دانه های سویا بوجاری شده موجود در انبار توسط وسایل مکانیکی قبل از ورود به مرحله روغنکشی، متناسب با تولید روزانه، توزین می گردند.
بوجاری نهایی: در این مرحله دانه های سویا به منظور جداسازی مواد خارجی که در بوجاری اولیه جدا نشده اند و یا ممکن است در حین نگهداری با دانه های سویا مخلوط شده باشند، توسط وسایل پنوماتیکی یا مکانیکی، بوجاری نهایی می شوند.
خردکردن: در این مرحله پوسته از آندوسپرم جدا شده و دانه سویا توسط غلطک های شیاردار مورب به 6 تا 8 تکه خرد شده تا عمل پرک سازی بهتر انجام شود.
پوسته گیری: در این مرحله با مکش هوا پوسته نازک دانه های سویا که در مرحله قبل از دانه خرد شده، جدا شده اند، خارج می گردد.
پخت: در این مرحله برای سهولت پرک کردن و استخراج روغن از بافت دانه و تخریب ساختمانی برخی آنزیم های نا مطلوب، فرآیند حرارتی روی دانه های خرد شده اعمال می شود. میزان حرارت در این مرحله 85-65 درجه سلسیوس می باشد به گونه ای که رطوبت دانه خرد شده خروجی از این مرحله حداقل 9 و حداکثر 12 درصد باشد.
پرک سازی: قبل از مرحله استخراج با حلال، دانه های خرد شده پس از مرحله پخت با عبور از بین غلتک های صاف که با سرعت متناسب نسبت به هم حرکت می کنند به صورت پرک با ضخامت mm 35/0- 2/0 در می آید تا اولاً سطح وسیعی از دانه جهت عبور حلال ایجاد شود و ثانیاً سلول های چربی پاره شده تا روغن دانه در حلال رها شود.
** استخراج به روش مکانیکی و شیمیایی
نوع پروسه روغن كشي بستگي به درصد روغن موجود در دانه دارد. براي استخراج روغن از دانه هايي كه بيش از 30% روغن دارند، بايد از دو روش مكانيكي و شيميايي استفاده شود. در اين حالت نيمي از روغن موجود در دانه توسط روش مكانيكي و نيمي ديگر با روش شيميايي استخراج مي شود. براي استخراج روغن از دانه هايي كه حدود 20% روغن دارند روش شيميايي مي تواند روغن موجود در دانه ها استخراج نمايد. بطوريكه باقيمانده روغن در كنجاله دانه كمتر از 1% مي باشد.
* روش مکانیکی Mechanical Process
دانه ها توسط انتقال دهنده ها(نقاله – كانواير و الواتور) از سيلوي اصلي به سيلوي روزانه منتقل مي شوند. از آنجا توسط كانواير و الواتور به دستگاه الك(Screen) منتقل مي شود. سپس بر اساس نوع دانه پروسه ادامه پيدا مي كند. در مورد دانه تخم پنبه ، جهت جدا كردن لينتر ، دانه ها وارد دستگاه لينتر برش 1 مي شود. در لينتر برش 1 ، الياف بلند لينتر گرفته مي شود و سپس دانه ها وارد لينتر برش 2 مي شوند و در آنجا الياف كوتاه لينتر از دانه ها جدا مي شوند. پس از جدا سازي لينترها از دانه ، دانه ها وارد هالر مي شوند و لينترهاي برش 1و2 مستقيماً وارد لينت كلينر(Lint Cleaner) مي شوند. در لينت كلينر ، پوست و ناخالصي ها از لينتر جدا مي شود. لينترهاي خروجي از اين دستگاه وارد دستگاه پرس عدل بندي مي شود. لينترهاي برش 1و2 بصورت جداگانه در عدلهاي 200 كيلوگرمي بسته بندي و به بازار مصرف منتقل مي شوند. تخم پنبه در دستگاه هالر شكسته شده و سپس وارد دستگاه بيتر(Beater) مي گردد. در بيتر پوسته از دانه جدا مي شود و توسط فن يا كانواير به انبار پوست منتقل مي شود. دانه ها وارد دستگاه آسياب مي گردد و در آنجا خرد مي شود.دانه هاي خرد شده سپس وارد دستگاه كوكر(Cooker) مي شود. در آنجا دانه ها حرارت مي بينند و پخته و آماده روغن كشي مي شوند. دانه ها سپس از كوكر وارد دستگاه اسكرو پرس شده روغن موجود در دانه خارج مي گردد. در كنجاله خروجي از دستگاه حدود 4% روغن باقي مي ماند. روغن خروجي از دستگاه ، وارد لردگير وسپس وارد فيلتر پرس شده ، لردهاي ريز آن هم گرفته مي شود و پس از پرس شدن توسط دستگاه پرس ، به كنجاله تبديل مي گردد. روغن خروجي از فيلترپرس ، روغن خام مي باشد. در مورد دانه آفتابگردان كه حدود 50% – 43% روغن دارد ، دانه ها همان ابتدا وارد دستگاه هالر مي شوند. و ديگر دستگاه لينتر در اين پروسه وجود ندارد. ادامه پروسه روغن كشي از دانه آفتابگردان مانند پروسه دانه تخم پنبه مي باشد. تنظيمات دستگاه پرس طوري است كه حدود نيمي از روغن دانه ها در اين دستگاه استخراج مي شود. بعبارت ديگر دانه هاي خروجي از دستگاه پرس حدود 15% تا 20% روغن دارد. كه اين مقدار باقيمانده با روش شيميايي استخراج مي گردد. كنجاله خروجي از واحد استخراج شيميايي حدود 1% روغن دارد. در مورد دانه كلزا كه حدود 40% روغن دارد ، دانه ها ابتدا وارد دستگاه آسياب مي شود. ادامه پروسه دانه كلزا مانند دانه آفتابگردان مي باشد.
* روش شیمیایی( Extraction)
براي استخراج روغن از دانه هايي كه درصد روغن در آنها كمتر از 20% است از روش شيميايي استفاده مي شود. پرک ها پس از ورود به دستگاه استخراج کننده، توسط حلال هگزان و یا سایر حلال های مجازخوراکی طبق استاندارد ملی ایران با قابلیت مصرف در صنایع غذایی شستشو می گردند، و در نتیجه روغن موجود در پرک وارد حلال شده و از پرک خارج می شود. در این مرحله میسلا و تفاله پرک ها حاصل می گردد. در اكستراكتو ، حلال هگزان روي دانه ها ريخته مي شود. حلال هگزان با توجه به قدرت جذب بالاي روغن، در طي چند مرحله عبور از روي دانه ها تماس روغن موجود در دانه ها را استخراج مي كند. دانه هاي خارج شده از اكستراكتور وارد دستگاه توستر(DT) مي شود. درDT ، دانه ها به مدت 30 دقيقه در دماي 100 درجه سانتيگراد قرار داده مي شود. با توجه به اينكه نقطه جوش هگزان 64 درجه سانتيگراد مي باشد، هگزان موجود در كنجاله تبخير مي شود. مقداري از هگزان داخل كنجاله باقي مي ماند كه براي خارج كردن اين مقدار باقيمانده، در طبقه 4 DT ، بخار مستقيم به كنجاله تزريق مي شود كه اين بخار تماس هگزان باقيمانده را از كنجاله خارج مي كند. دو طبقه پايين DT جهت خارج كردن رطوبت موجود در كنجاله ها در نظر گرفته شده اند. كنجاله خروجي از DT حاوي 1% روغن و حدود 12% – 10% رطوبت مي باشد. كه در انبار نگهداري و به بازار عرضه مي شود. مخلوط هگزان و روغن خروجي از اكستركتور كه میسلا ناميده مي شود جهت جدا سازي هگزان و روغن و بازيافت هگزان وارد خط بازيافت(Recovery) مي گردد. در اين خط توسط مبدلهاي حرارتي، برج جذب و برج دفع، هگزان از روغن جدا مي شود. روغن به مخازن ذخيره روغن ارسال مي گردد و هگزان جهت استفاده مجدد، به سيكل روغن كشي برمي گردد.
** ماشین آلات آماده سازی ( مقدماتی) Preparation Machineries
* الک Screen
اين دستگاه جهت پاكسازي دانه تخم پنبه و ساير دانه هاي مشابه از مواد اضافي مانند سنگ، آشغال و خاك ساخته شده است كه در ابتداي خط روغن كشي مورد استفاده قرار ميگيرد. دانه روغني پس از خروج از سيلوي اصلي و ورود به مخزن روزانه ، توسط كانواير و الواتور وارد دستگاه الك شده و پس از خروج در مورد دانه تخم پنبه به سمت دستگاه لينتر و در مورد تخم آفتابگردان وارد دستگاه هالر خواهد شد. اين دستگاه در ظرفيتهاي 20 و 50 تن در شبانه روز ساخته ميشود.
* هالر Huller
– از اين دستگاه در خطوط روغن كشي، براي شكستن و جدا سازي پوست از مغز در مورد دانه هاي روغني، تخم پنبه و آفتابگردان و ساير دانه هاي مشابه طراحي و ساخته مي شود. اين دستگاه در خط روغن كشي دانه تخم پنبه بعد از دستگاه لينتر و براي ساير دانه ها كه نياز به لينتر ندارند بعد از پاكسازي قرار مي گيرد.
– دانه هاي مغز شده خروجي از دستگاه هالر تحويل دستگاه آسياب مي شود.
– جدا كردن پوست از دانه بدليل اينكه ميزان پروتئين كنجاله را تنظيم مي كند از اهميت خاصي برخوردار مي باشد.
– اين دستگاه در ظرفيتهاي 20 و 50 تن در شبانه روز ساخته مي شود.
* بيتر Beater
– اين دستگاه به منظور جدا كردن دانه هايي كه توسط دستگاه هالر شكسته شده ولي بطور كامل از پوست جدا نشده اند طراحي و ساخته مي شود.
– دستگاه بيتر از دو مجموعه توري استوانه اي تشكيل شده است كه با سرعت 7rpm چرخش مي كند و داخل آنها شافتي وجود دارد كه تعدادي قاشقك روي آن قرار گرفته است. اين شافت با سرعت200 rpm در جهت عكس توري استوانه اي دوران مي كند و باعث بهم زدن مواد و جدا شدن مغز از پوست دانه وارد شده به دستگاه مي شود.
– پس از آن مغز دانه از سوراخهاي توري استوانه اي رد شده و روي الك دستگاه ريخته مي شود.
– الك دستگاه نيز از يك طبقه توري و يك طبقه سرسره ، تشكيل شده است كه اگر احياناً مقداري پوست از توري استوانه اي رد شده باشد ، توسط الك از مغز دانه جدا مي شود.
– اين دستگاه در ظرفيتهاي 20 و 50 تن در شبانه روز ساخته مي شود.
* لینتر Linter
– اين دستگاه براي گرفتن پرزهاي الياف بلند و كوتاه از تخم پنبه طراحي و ساخته شده كه لينترهاي برش 1 پرزهاي الياف بلند و لينترهاي برش 2 پرزهاي الياف كوتاه دانه را جدا مي كند.
– دستگاه از 176 عدد تيغه اره با قطر18 تشكيل شده است كه با سرعت بالايي دوران مي كنند .
– اين تيغه اره ها پرزها را از دانه جدا مي كنند و يك مجموعه فرچه كه با سرعت در جهت عكس شافت اره ها در حال دوران مي باشد پرزها را از تيغه اره ها مي گيرد و به خارج از دستگاه ، هدايت مي كند.
– دانه تخم پنبه حاوي 3% لينتر 1 و 6% لينتر 2 مي باشد كه اين دستگاه لينترها را از دانه جدا مي كند.
* شن گير Destoner
اين دستگاه جهت جدا سازي سنگهاي هم اندازه دانه سويا مورد استفاده قرار ميگيرد.عمده كار اين دستگاه توسط خلائي كه بوسيله يك دستگاه فن مكنده ايجاد مي گردد ، انجام ميگيرد. دانه ها با عبور از روي صفحات توري لرزان ، خاك خود را در جريان هوا و پس از عبور از سيكلون از دست مي دهند و سنگهاي هم اندازه دانه سويا ، از خرجي سويا ، از خروجي پشت دستگاه خارج مي گردد. با استفاده از دريچه هاي تنظيم هوا مي توان عمليات را در بهترين شرايط كنترل نمود.
* فلیکر Flaker
در اين دستگاه ، دانه هاي لپه شده اي كه از دستگاه كوكر عبور نموده اند بصورت ورقه اي در مي آيند. اين كار توسط دو غلطك سنگين انجام مي شود. ميزان دانه عبوري از دستگاه بوسيله يك دستگاه الكتروموتور گيربكس دور متغير قابل تنظيم مي باشد.
* کراکر Cracker
اين دستگاه جهت لپه نمودن دانه هاي سويا مورد استفاده قرار مي گيرد. و شامل دو طبقه مي باشد كه در هر طبقه دو غلطك شياردار ، با عبور دادن دانه ها از خود ابتدا آنها را به 4 و سپس 8 قسمت تقسيم مي نمايند. ميزان دانه ورودي به دستگاه توسط يك دستگاه الكتروموتور گيربكس دور متغير قابل تنظيم مي باشد.
* كوكرCooker
اين دستگاه از يك استوانه اصلي تشكيل شده است كه داخل آن توسط پنج طبقه متشكل از صفحات دوجداره تقسيم شده است. دانه ها در اين دستگاه با حرارت ديدن آماده ورود به بخشهاي بعدي مي شوند. دماي هر طبقه بوسيله نشان دهنده هاي عقربه اي رويت مي گردد. دانه ها توسط يك محور اصلي متصل به گيربكس بهم مي خورند.
* پرس حلزونی مداوم (Expellers or Screw Press)
در مورد روغنکشی از پنبه دانه، دانه سویا، برزک و بادام زمینی و سایر دانه های روغنی در سراسر جهان بکار می رود. یک پرس حلزونی اصولا” یک دستگاه مداوم است که در آن تدریجا” میزان فشار برروی دانه های روغنی که در داخل یک لوله افقی بسته حرکت میکند زیاد می شود و در نتیجه روغن استخراج شده از سوراخهاییکه در طول لوله تعبیه شده است جریان می یابد. مواد روغنی بوسیله یک مارپیچ حلزونی در داخل پرس بطرف جلو هدایت می شود و در اثر فشار ایجاد شده بین مارپیچ و بدنه پرس عمل روغنکشی صورت می گیرد.
